<< 1473 >>

NUMARALI HADİS-İ ŞERİF:

18 - (1473) وحدثنا زهير بن حرب. حدثنا إسماعيل بن إبراهيم عن هشام (يعني الدستوائي) قال: كتب إلي يحيى بن أبي كثير يحدث عن يعلى بن حكيم، عن سعيد بن جبير، عن ابن عباس ؛ أنه كان يقول، في الحرام: يمين يكفرها. وقال ابن عباس: { لقد كان لكم في رسول الله أسوة حسنة} [ 33/الأحزاب/ 21].

{18}

Bize Züheyr b. Harb rivayet etti. (Dediki): Bize îsmâîl b. İbrahim, Hişâm yâni Destevâî'den rivayet etti. Hişâm şöyle demiş: Bana Yahya b. Ebî Kesîr, Ya'lâ b. Hakînı'den o da Saîd b. Cübeyrden, o da İbni Abbas'dan rivâyeten

İbni Abbâs'ın haram hakkında :

«Bu bir yemindir; onun keffâretini verir.» dediğini yazdı.

İbni Abbâs: «Şüphesiz ki sîzin için Resûlullah'da güze! bir nümûne-î imtisal vardır.» [Ahzab 21] âyet-i kerîmesini de okumuş.

19 - (1473) حدثنا يحيى بن بشر الحريري. حدثنا معاوية. (يعني ابن سلام) عن يحيى بن أبي كثير ؛ أن يعلى بن حكيم أخبره ؛ أن سعيد بن جبير أخبره ؛ أنه سمع ابن عباس قال: إذا حرم الرجل عليه امرأته فهي يمين يكفرها. وقال:

لقد كان لكم في رسول الله أسوة حسنة.

{19}

Bize Yahya b. Bişr el-Harîrî rivayet etti. (Dediki): Bize Muâviye yâni İbni Sellâm, Yahya b. Ebî Kesîr'den naklen rivayet etti. Ona da Ya'Iâ b. Hakîm, ona da Saîd b. Cübeyr haber vermiş. Saîd, İbni Abbâs'ı şunu söylerken işitmiş :

«Bir adam karısını kendine haram ederse bu bir yemindir; keffâretini verir.» İbni Abbâs:

«Şüphesiz ki sizin için Resûlullah'da güzel bir nümune-i imtisal vardır.» âyetini de okumuş.

İzah:

Bu hadisi Buhârî Tahrîm Sûresî'nin tefsiri ile «Talâk» bahislerinde, İbni Mâce de «Talâk»da tahrîc etmişlerdir.

İbni Abbâs (Radiyallahu anh)'ın: «Bir kimsenin karısını kendine haram etmesi bir şey icâb etmez.» dediği dahî rivayet olunmuştur. Nesâî'nin tahrîc ettiği bir hadîste: «İbni Abbâs'a bu mesele soruldu da şu cevabı verdi: Karın sana haram değildir; sana keffâret olarak bir köle âzâd lâzımdır» deniliyor.

Bir adamın karısını kendine haram etmesi: «Sen bana haramsın» yâhud «Bu kadın bana haramdır» gibi sözlerle olur. Böyle bir söze ne hüküm terettüb edeceği ulemâ arasında ihtilaflıdır. Kaadî İyâd bu meselede on dört kavil olduğunu söylemiş; ve bunları şöyle sıralamıştır;

1- İmam Mâlik'in meşhur kavline göre kadın medhulün bihâ olsun olmasın bu sözle üç talâk vâki' olur. Lâkin erkek üç talâktan daha az'a niyet ettiğini söylerse, iddiası yalnız gayr-i medhulün bihâ (yâni cima' edilmeyen) karısı hakkında kabul edilir. Bu mezhep Hz. Ali ile Zeyd, Hasan-ı Basrî ve Hakem'in kavilleridir.

2- Bu sözle üç talâk vâki olur; söyleyenin niyetine bakılmaz, îbni Ebî Leylâ ile Mâlikîler'den Abdülmelik b. Mâceşun'un kavilleri budur.

3- Bu sözle medhulün bihâ olan kadın üç, gayr-i medhulün bihâ bir talâkla boş olur. Mâlikîler'den Ebû Mus'ab ile Muhammed b. Abdilhakem buna kaildirler.

4- Kadın medhulün bihâ olsun olmasın «Sen bana haramsın» sözü ile bir talâk-ı bâin vâki' olur. İmam Mâlik'in bir kavli budur.

5- Bu sözle bir talâk-ı ric'î vâki olur.Mâlikîler'den Abdülâziz b. Ebî Mesleme buna kaildir.

6- Zührî'ye göre bu sözü söyleyen kocanın niyeti mu'teberdir. Yalnız bir talâktan aşağı hüküm verilemez.

7- Süfyan-i Sevrî: «Kadının kocası bu sözle bir veya üç talâk yahud yemîn niyet ederse niyetine göre hükmolunur; aksi takdirde sözü lağv (yâni hükümsüz) olur» demiştir.

8- Evzâî ile Ebû Sevr'in mezhepleri de Süfyan'ınki gibi ise de bu sözden hiç bir şey kasd etmediğini söyleyen adama yemîn keffareti lâzım gelir.

9- îmam Şafiî'nin mezhebine göre erkek bu sözü ile karısını boşamayı niyet ederse talâk, zıhâr niyet ederse zıhâr, sadece kadını kendine haram etmeyi niyet ederse yemîn keffareti lâzım gelir; fakat sözü yine de yemîn sayılmaz. Erkek, sözünden hiç bir şey kasdetmediğini söylerse Şafiî'nin esah kavline göre yine yemîn keffareti vermesi icâb eder. Diğer bir kavline göre bu söz lağvdır, ona hiç bir hüküm terettüb etmez. Bu kavil sahabeden Ebû Bekr ve Ömer (Radiyallahu anh) hazerâtı ile bâzı tabiînden rivayet olunmuştur.

10- Hanefîler'e göre erkek bu sözü ile karısını boşamayı niyet ederse bir talâk-ı bâin, üç talâkı niyet ederse üç talâk, ikiyi niyet ederse bir talâk vâki' olur. Hiç bir şey niyet etmezse yemîn, yalan niyet ederse lağv olur.

11- İmam Züfer'in mezhebi de bu ise de ona göre erkek ikiyi niyet ederse iki talâk vâki' olur.

12- Ishâk b. Râhuye: «Bu sözle zıhâr keffâreti lâzım gelir.» demiştir.

13- İbni Abbâs (Radiyallahu anh) ile bâzı tabiîne göre bu söz yemindir; yemîn keffâreti vermek îcâbeder.

14- Bu söz bir kimsenin kendine ekmekle suyu haram etmesi kabîlindendir. Binâenaleyh lağvdir; hiç bir hüküm îcabetmez. Mesrûk, Şa'bî ve Mâlikîler'den Ebû Seleme ile Esbağ'ın kavilleri de budur.

Bütün bu kaviller sözün hurre olan zevceye söylendiğine göredir. Bir adam cariyesine : «Sen bana haramsın» derse İmam Şafiî, niyetine göre hüküm verileceğine kail olmuş; ve: «Âzâd maksadı ile söylerse câriye âzâd olur; cariyeyi kendine haram etmek isterse yemîn keffâreti vermesi lâzım gelir; fakat sözü yemîn sayılmaz. Hiç bir şey niyet etmezse sahîh kavle göre yine yemîn keffâreti vermek îcâb eder.» demiştir.

İmam Mâlik'e göre câriye hakkında bu söz lağvdır; hiç bir şey icâbetmez.

Kaadî İyâd'ın beyanına göre umumiyetle ulemâ mücerret kendine haram etmekle yemîn keffâreti lâzım geldiğine kaildirler.

İmam Âzam: «Câriye olsun, yemek veya başka bir şey olsun erkeğin kendine haram ettiği şey haram olur. Sözünden dönmedikçe buna bir hüküm terettüb etmezse de döndüğü vakit yemîn keffâreti vermesi îcâbeder.» demiştir.

Mâlikîler'le Şâfiîler ve diğer birçok ulemâ, karısı ile cariyesinden başka bîr şeyi kendine haram eden kimseyi bir şey lâzım gelmediğine, bu sözün lağv olacağına kaildirler. Bu bâbda ümmül veled olan cariyeler de diğerleri gibidir.